گاز طبيعي(CH4) سمي نبوده و عارضه خاصي را در بدن انسان ايجاد نمي كند اما اولاٌ در آتش سوزي و انفجار مي تواند نقش اصلي را ايفا نمايد و ثانياٌ در صورتيکه وجود CH4 موجب خروج و کمبود اکسيژن گردد، خطرات جدي کمبود اکسيژن بوجود خواهد آمد .
گاز منواكسيد كربن در اثر احتراق ناقص سوخت هاي فسيلي از جمله گاز طبيعي بوجود مي آيد. گاز منو اكسيدكربن(CO) بي رنگ ، بدون بو و بي مزه است و به همين دليل به سادگي با حواس انساني قابل تشخيص نمي باشد.
از گاز منواكسيد كربن(CO) به عنوان يك خفه كننده شيميايي نام برده مي شود. اين گاز بسيار سمي وكشنده و خطرناك مي باشد و حتي در مقادير بسيار جزئي باعث مرگ انسان مي شود.
يكي ازراههاي توليد منواكسيد كربن(CO) در منزل، احتراق ناقص سيستم هاي گرمايش وپخت وپزمي باشد .
همان طور كه ميدانيد انسان براي تنفس نياز به اكسيژن دارد .در صورت وجود منواكسيد كربن (گاز سمي ناشي از احتراق ناقص وسائل گازسوز) درمحيط زندگي ، انسان مسموم مي گردد و در واقع حمل اكسيژن توسط خون مختل شده و اكسيژن به بافت هاي بدن نرسيده و انسان دچار خفگي و در نهايت مرگ مي شود .
علائم و نشانه هاي فيزيولوژي منواكسيد كربن(CO) برانسان بستگي به ميزان غلظت منواكسيد كربن در خون دارد .
هرچه مقدار(CO) در خون بيشتر باشد، خطري كه انسان را تهديد مي كند بيشتر مي شود.
منواكسيد كربن(CO) در غلظت پايين باعث خواب آلودگي ، گيجي ، خستگي ، سردرد ، سرگيجه ، ضعف و بيحالي ، حالت تهوع وگاهي استفراغ ميشود و در غلظت هاي بالاتر باعث خفگي و در نهايت مرگ مي شود.
در طي سالهاي گذشته تعدادزيادي از شهروندان عزيز به دليل نقص فني دودكش و توليد گاز سمي CO جان خود را از دست داده اند.
دودكش ها و نكات ايمني آن ها
وسايل گازسوز نيز همانند ساير وسايل مشابه جهت روشن شدن و سوختن مناسب نياز به هوا دارند و تنها راه ارتباطي آنها با فضاي خارج از ساختمان از طريق دودكش مي باشد. گاز گرفتگي از جمله حوادثي است كه معمولا در اثرفقدان دودكش مناسب براي وسايل گازسوز به خصوص بخاري و آبگرمكن و عدم تهويه كافيدرفضاي اتاق روي مي دهد . سوختن ناقص گاز و تجمع گازهاي مسموم كننده و يا حتي كمبود اكسيژن سبب مسموميت افرادي كه درچنين فضايي تنفس مي كنند شده و ممكن است به مرگ آنها منتهي شود. بنابراين براي جلوگيري از خطرات ناشي از سوختن ناقص وسايل گازسوز و گازگرفتگي به اين نكات دقيقاً توجه شود.
•هر وسيله گاز سوز بايد داراي يك دودكش استاندارد و مجزا ومجهز به كلاهك باشد.
• همواره محل اتصال دودكش به وسايل گازسوز را بازرسي و از آب بندي و ثبات آنها اطمينان حاصل نماييد.
• مسدود شدن دودكش سبب سوخت ناقص و ايجاد گازهاي خطرناك و مسموم كننده و برگشت چنين گازهايي به داخل فضاي زندگي گرديده و باعث گازگرفتگي و مرگ مي شود.
دودكش وسايل گاز سوز در محل عبور از شيشه هاي پنجره نبايد مستقيماً با شيشه در تماس باشد.زيرا در چنين صورتي امكان شكستن شيشه در اثر حرارت و لق شدن و افتادن دودكش وجود دارد.
در صورتيكه دودكش از پنجره به بيرون هدايت شده است بايد داراي حداقل يك متر ارتفاع عمودي از محل خروج از پنجره باشد.
• هر چند وقت يكبار كلاهك دودكش هاي وسايل گازسوز را بازرسي و چنانچه كلاهك افتاده باشد آنرا در محل خود نصب كنيد . قابل ذكر است كه كلاهك علاوه براينكه از نفوذ باران و برف و افتادن ساير اشيا به داخل دودكش جلوگيري مي كند، در منظم سوختن وسيله گازسوز نيز موثر است . ضمناً از فشردن بيش از اندازه كلاهك كه باعث تغيير حالت وگرفتگي منافذ خروج گازهاي دودكش مي شود نيز خودداري كنيد.
• انتهاي دودكش هاي توي كار بايد حداقل 1 متر از سطح پشت بام بالاتر باشد.
هر وسيله گازسوز بايستي داراي دودكش مناسب و بدون اشكال جهت تخليه گازهاي حاصل از احتراق به فضاي آزاد باشد و هرگونه نقص و نارسايي و رعايت ننمودن استانداردها در اين مورد موجب حادثه خواهد گرديد.
• در هنگام ساخت ، خريد و اجارة منزل به دودكش وسايل گازسوز كاملاً توجه فرمائيد و تا حدالامكان از خريد و اجارة خانه هائي كه فاقد دودكش مناسب در داخل ديوار مي باشد خودداري فرمائيد.
تمام دودكش هاي وسائل گازسوز بايستي حتماً مجهزبه بخش عمودي متناسبوكلاهك H باشد.
• از قراردادن خروجي دودكش به صورت افقي با كلاهك و يا بدون كلاهك در زير سقف و بالكن جداً خودداري فرمائيد.
• دودكش در داخل ديوار و خارج آن و محل اتصال به وسيله گازسوز بايستي كاملاً آببندي باشد. هردرز كوچكي مي تواند باعث خروج گازهاي حاصل از احتراق و حادثه گردد.
• حتي الامكان از نصب زانوي اضافي در مسير دودكش خودداري نمائيد. زيرا زانو كارآئي دودكش را كاهش مي‌دهد.
• به هيچ عنوان دودكش وسايل گازسوز وهواكش )فن( را از يك لوله يا كانال مشترك عبور ندهيد.
• براي دودكش داخل و بيرون ديوار به هيچ عنوان از لوله هاي پلاستيكي و غير مقاوم در برابر حرارت استفاده نشود.
• دودكش بايد از ورقهاي ضد زنگ(گالوانيزه) و نسبتاً ضخيم انتخاب شود.
• آبگرمكن و بخاري حتماً بايستي مجهز به دودكش باشد. از نصب اين وسيله ها بدون دودكش در محيطهاي بسته جداً خودداري نمائيد.
• استفاده از دودكش هاي مشترك بايستي با نظر متخصصين و مهندسين مشاور تأسيساتي انجام گردد.
• استفاده از دودكشهاي آكاردئوني آلومينيومي بعلت عدم امكان آببندي در ابتدا و انتها خطرناك مي باشد.
• از قراردادن قطعات لوله دودكش بصورت لب به لب خودداري نمائيد و حتماً از دودكشهاي نوع نر و ماده كه باعث آببندي در محل اتصال وعدم خروج گازهاي حاصل از احتراق خواهد شد، استفاده نمائيد.
•از اضافه نمودن به طول بخش افقي دودكش در قسمت هاي فوقاني ساختمان جهت ساخت اطاقك و انباري بر روي بام خودداري نمائيد.در هنگام ساخت طبقه اي جديد دودکش های قديمي را عمودي و استاندارد ادامه داده و در حين عمليات ساختماني دودكش را در مقابل ريزش مصالح و نخاله ساختماني و انسداد داخلي كاملاً محفوظ نگهداريد.
• هنگام عبور دودكش از داخل ديوار و تقاطع آن بايستي قطر لوله فلزي كاملاً يكسان باشد كم كردن قطر لوله هنگام خروج از ساختمان)ديوار يا سقف(مجاز نمي باشد.
• از نصب دودكش درحياط خلوتهاي رو بسته خودداري نمائيد. داكت دودكشها بايد خروجي از بالا و پايين به هواي آزاد داشته باشد و به هيچ وجه هيچگاه بالاي داکت مسدود نگردد .
• دودكش ها را مرتباً بازرسي نمائيد و از آزادبودن مسير دودكش اطمينان حاصل نمائيد.
• اطراف لوله هاي دودكش موجود در موتورخانه بايستي كاملاً آببندي گردد تا از نفوذ گازمونواكسيد كربن (CO) به داخل بنا و يا موتورخانه جلوگيري شود
• در هنگام هرگونه ساخت و ساز مراقب باشيد ، مصالح ساختماني بداخل دودكشها ريخته نشود و راه ورودي دودكش را مسدود نكرده باشد.
• هر ساله قبل از روشن كردن وسائل گرمازا ، مراقب باشيد مسير دودكش ها توسط پرنده اي لانه سازي و مسدود نشده باشد.
• بخش عمودي)خروجي(دودكش حداقل بايستي 3 برابر بخش افقي درنظر گرفته شود و حداقل ارتفاع بخش عمودي نبايستي از يك متر كمتر باشد.
• از تغيير قطر در خروجي دودكش و كم كردن سايز آن خودداري نمائيد.
• جهت جلوگيري از پديده خطرساز مکش معکوس در ساختمانها لازم است بر روي قسمت زيرين درب ورودي هر آپارتمان از دريچه تهويه کرکره اي يا آيفوني مناسب به طول 50*20 سانتيمتر استفاده گردد .
همچنين زير دربهاي ورودي اطاق خواب ها نيز حدود 3 تا 5 سانتيمتر بازباشد.
• انتهاي كليه دودكشها بايستي حداقل يك متر از سطح پشت بام بالاتر بوده و از ديواره هاي جانبي نيز حداقل يك متر فاصله داشته باشد و حتي المقدور از کلاهک Hاستفاده گردد.
• قسمت عمودي دودكش بايستي برروي پايه هاي مناسب قرارگيرد تا وزن آن به پايه منتقل شود و از كج شدن آن جلوگيري بعمل آيد. ضمناً بخش عمودي دودكش برروي نماها بايستي توسط بست هاي مناسب به ديوار محكم گردد. همچنين مراقب چرخش كلاهك به سمت زمين باشيد ، در اين صورت اينگونه دودكش ها كارآئي لازم را ندارند و عدم خروج گازهاي حاصل از احتراق جان شما را تهديد مي‌كند.
رعايت موارد فوق موجب جلوگيري از پس زدن و بازگشت گازهاي سمي وسايل گازسوز بداخل منازل مکش معکوس ميگردد.
• عبور دودكش ازفضاي داخل سقف كاذب و علي الخصوص حمام به دليل امكان پوسيدگي و نشت گاز منواكسيدكربن خطرناك مي باشد.
• دمپر خروجي دودكش شومينه )قبل از روشن كردن) بايستي كنترل تا ازسلامت حركت دمپر (دريچه داخلي كه بتوسط زنجير باز و بسته ميشود( و باز و بسته شدن آن اطمينان حاصل شود ، در صورت باز نشدن دمپر ، گاز منواكسيد كربن فضاي ساختمان را مسموم مي نمايد.
• جهت تأمين هواي مورد نياز وسايل گازسوز از قبيل آبگرمكن ديواري و بخاري درآپارتمانهاي محدود ضروري است دريچه تهويه اي در محل مناسب )ترجيحاٌ پشتوسيله گازسوز( كه به هواي آزاد مرتبط ميباشد تعبيه گردد.
• دودكش بايستي مجهز به بست نگهدارنده باشد و در محل خود محكم گردد.
• براي شومينه به دليل امكان پس زدن گازهاي حاصل از احتراق بهتر است از دودكش به قطر 15 سانتي متر استفاده كرد.
• حتي الامكان از دودكش هايي كه از پنجره به بيرون هدايت مي شوند بايستي اجتناب نمود. چنانچه ناچاراً دودكش از پنجره به بيرون هدايت شود بايد به روش صحيح و كاملاً محكم در محل خروج از پنجره مهار و مجهز به كلاهك شود و حداقل داراي 1 متر ارتفاع از محل خروج باشد. در صورتيكه هنگام بهره برداري و روشن بودن وسيله گازسوز با آزمايش قرار دادن دست بر روي دودكش مشاهده گرديد كه دودكش مذكور سرد مي باشد از اين دودكش بايستي صرفنظر نموده و ضروري است دودكشي تعبيه گردد كه تا بالاي بام ادامه داشته باشد.
• اتصال خروجي دودكش به درز انبساط بين دو ساختمان مي تواند باعث نفوذ گاز منواكسيدكربن از منافذ به هر كدام از اين ساختمانها گردد.
• به منظور وجود هواي كافي و پرهيز از سوختن ناقص در وسايل گازسوز بايستي راه ورود هوا به داخل اتاق ها توسط روزنه هاي مناسب)در زير درب ها، دريچه هاي كركره اي پايين درب ها و ( ...ايجاد شود. اين موضوع بويژه در اتاق هاي كوچك و فضاهاي زيرزميني از اهميت و حساسيت فوق العاده اي برخوردار است. در اين راستا لازم است توجه فرمائيد كه معمولاً يك بخاري در حدود 15 برابر حجم گاز مصرفي به هواي تازه جهت سوختن نياز دارد .يك بخاري معمولي خانگي بايستي در حدود15متر مكعب در ساعت هواي تازه دريافت كند تا قادر به سوزاندن مناسب گازطبيعي باشد. بنابراين ملاحظه مي شودكه منافذ ورود هوا چه تأثير حياتي در اين رابطه دارند.
• مسدودشدن دودكش لوازم گازسوز )حتي درحدجزئي( باعث ناقص سوزي و پس زدن گازهاي سمي به فضاي اتاق مي شود. همواره ازمسدود نبودن دودكش ها اطمينان حاصل فرمائيد.
• به منظور نصب دودكش وسايل گازسوز از کمترين تعداد زانو استفاده شود.زيرا در اينصورت مكش دودكش كم شده و موجب پس زدگي گازهاي خطرناك حاصل ازاحتراق مي شود.
• توصيه مي شود در طراحي و ساخت ابنيه نوساز ، دودكش كليه وسايل گازسوز پيش بيني شود و نقشه مربوطه توسط مهندس ناظر تأييد گردد. نصب دودكش بعد از اتمام پروژه بر روي نما در ساختمان هاي جديدالاحداث كاملاً بي مورد مي باشد.
• مراقب باشيد البسه آويزان شده شما در تراس، دودكش همسايه پايين را مسدود ننمايد.
• دودكش و اتصالات مربوطه در حياط خلوت و داكتها بايستي حتماً داراي بست و تكيه گاه مناسب باشد.
• دودكش هاي آجري به دليل نفوذ گاز از درزها به ساير قسمت ها خطرساز مي باشد.
• دودكش شوفاژ براساس ظرفيت مربوطه و بايستي داراي قطر مناسب باشد.ضمناً حداقل قطر براي كمترين مصرف دستگاههاي شوفاژ لوله به قطر20 سانتيمتر پيشنهاد مي شود.
• براي كليه آبگرمكن هاي ديواري دودكش به قطر 15 سانتيمتر به بالا پيشنهاد مي شود.
• دريچه دودكش بايستي بالاتر از وسيله گازسوز قرارگيرد و نصب هرگونه دودكش از ارتفاع دستگاه به سمت ارتفاع پائين تر)شيب از وسيله گازسوز به سمت زمين(جداً خطرناك مي باشد و موجب پس زدن محصولات سمي احتراق مي گردد.
• به ازاي هر زانوي ْ90 در دودكش ، لازم است به ارتفاع بخش عمودي اضافه گردد.
• حتي الامكان در آپارتمان هاي زير 50 متر مربع سيستم گرمايش بوسيله شوفاژ انجام شود و از وسايل گرمايشي همچون بخاري يا آبگرمکن ديواري استفاده نشود
• ساخت حمام در كنار شوفاژخانه خطرناك و حادثه ساز مي باشد.
• نصب دو وسيله گاز سوز شومينه و بخاري در آپارتمانهاي كوچك و استفاده همزمان از آنها مي تواند احتمالاٌ آثار زيانباري را به بار آورد.
• نسبت به مشاهده شعله زرد رنگ در وسائل گازسوز بي تفاوت نباشيد چون اين مشكل ناشي از نرسيدن هواي كافي يا نقص در دستگاه گازسوز و... مي باشد.
• هرگونه نشتي لوله هاي آب گرم خطرناك مي باشد چون در اين صورت باعث مدام سوزي آبگرمكن گازي مي شود. اين موضوع باعث مصرف سوخت بيشتر، اكسيژن بيشتر و در نهايت خطراحتمالي مي شود.
• اگر در منزل دچار سردرد ، سرگيجه ، تهوع و ... مي شويد علت در وسايل گازسوز نيز ميتواند باشد. معمولاً در اثر نبودن هواي كافي و عيوب وسايل گازسوز عمل احتراق مختل مي گردد و گازهاي مضر و خطرناك توليد و در سطح خانه پخش مي شودكه موجب عوارض بعدي مي گردد.
• داكت مسير دودكش ها و آپارتمان ها در بالاي بام و طبقه همكف)در ابتدا و انتها( حتي الامكان بايستي باز و به فضاي آزاد راه داشته باشد تا اگر نشتي در مسير دودكش بوجود آمد به بيرون هدايت شود و به داخل ساختمان نفوذ نكند• براي پكيج منازل بدليل مصرف بالاحتي الامكان بايستي از دودكش به قطر 15 سانتي مترو بيشتر استفاده شود.
• استفاده از زانوهاي متوالي براي عبـور دودكش عمودي از مجــاور شناژهاي افقي)حالت U) باعث كم كردن كارآئي دودكش مي شود . قبل از بتون ريزي در ساختمنازل مسير دودكش را انتخاب نمائيد.
• استفاده از گچ و مصالح ساختماني براي پركردن فواصل و درزهاي ما بين دودكشها در داخل ديوار ساختمان موجب گرفتگي گرديده وحوادث بسياري را باعث شده است از اين كار جداً خودداري نمائيد.
• استفاده از سطل آب و قراردادن دودكش در آن جهت تصفيه گازهاي سمي به جاي نصب دودكش استاندارد خطري جدي براي مصرف كنندگان گاز طبيعي )حتي درفضاهاي كوچك نظير مغازه و فروشگاه( مي باشد. حوادث مرگباري از اين باور غلط تاكنون بروز كرده است
آزمايش دودکش براي اطمينان از صحت عملكرد دودكش 3 آزمايش آسان ذيل را مي توان انجام داد.
1-ساده ترين آزمايش هر دودكش دست زدن و لمس آن است. سردي دودكش نشانه عدم عبور گازهاي سمي حاصل از احتراق وسيله گازسوز و زنگ خطري براي شما مي باشد. وقتي وسيله گازسوز کارمي کند بايستي دودکش داغ باشد و نوک انگشتان داغي آن را حس کند.
2-آزمايش بعدي استفاده از شمع و يا شعله كبريت در محل دريچه و مبدأ دودكش در اتاق )محل مصرف) مي باشد . با قرار دادن كبريت روشن درابتداي دريچه بايستي شعله به سمت داخل دودكش كشيده شود . اين موضوع نشانه كـاركردن و مكش مناسب دودكش و در صورتي كه تغييري در شعله ايجـاد نشود نشاندهنده عدم مکش مناسب دودكش مي باشد.
3-هنگام خريد و يا اجاره خانه و قبل از وصل وسايل گازسوز به دودکش،مسير دودكش ها را بايك وزنه و طناب محكم از پشت بام تا محل دريچه و مبدأ دودکش كنترل نمائيد تا از باز بودن آن كاملاً مطمئن شويد.